Renée van Marissing: chroniqueur van de menselijke zwakheid

Dit verhaal schreef ik ter gelegenheid van het verschijnen van de roman Parttime astronaut van Renée van Marissing, in september 2017.

De geschiedenis wordt geschreven door winnaars. Dat zijn immers degenen die overleven. Over de Trojaanse oorlog weten we het meest dankzij de Ilias, het epos dat Homeros erover schreef. Wie won de Trojaanse oorlog? De Grieken. Waar kwam Homeros vandaan? Precies. Uit Griekenland.

Maar gek genoeg spelen daarmee niet alleen de winnaars een hoofdrol, maar ook de verliezers. Iedere winnaar heeft immers ook een verliezer nodig voor zijn verhaal. De Griekse held Achilles versloeg de Trojaanse strijder Hektor, maar niet toevallig is het een scène met Héktor die wordt gerekend tot de meest indrukwekkende uit de Ilias: Hektor die aan de vooravond van het ultieme gevecht met Achilles afscheid neemt van zijn vrouw Andromache en hun kindje.

Zowel winnaars als verliezers staan dus vaak vooraan op het podium in onze verhalen. Maar wat als je geen van beiden bent? Wat als je überhaupt niet deelneemt aan het gevecht? Omdat je niet kunt of niet wil? Er moeten veel van dit soort mensen zijn. De ruimte voor op het podium is immers beperkt. Wie geeft deze mensen een stem?

Nou, Renée van Marissing bijvoorbeeld. Renée heeft een uitzonderlijk scherp oog voor mensen die het gevecht uit de weg gaan. Omdat ze bang zijn, omdat ze zwak zijn, omdat ze traag zijn, omdat ze moeite hebben met kiezen. Het zijn mensen die weglopen uit situaties, die verlammen op het moment suprême, die zich verdoven, zich terugtrekken uit de werkelijkheid. Alle romans van Renée gaan over dit soort mensen, ook haar nieuwste: Parttime astronaut. De meeste mensen die ik ken zijn zoals de personages in haar boeken. Ik ben zoals deze personages.

Juist in een tijd waarin alles steeds meer lijkt te gaan over winnaars en verliezers, over onderdrukkers en onderdrukten, over wit en zwart, over kwaad en goed, over voor en tegen, over scherpe, als eenduidig voorgestelde tegenstellingen kortom, die onherroepelijk leiden tot een strijd met een begin, een eind, een winnaar en een verliezer — juist in zo’n tijd is het werk van schrijvers als Renée van Marissing van niet te onderschatten belang. Van Marissing toont ons schaamteloos, met grote precisie en indrukwekkend inlevingsvermogen hoe menselijke zwakheid werkt, hoe iets mis kan gaan zonder dat iemand er schuld aan heeft, hoe mensen dingen kapot maken door iets niet te doen in plaats van wel. Hoe hun verhalen daardoor geen duidelijk begin en eind hebben.

Ze laat ons zien hoe de levens functioneren van mensen die nog niet in de verste verte aanspraak zouden durven maken op het predicaat ‘held’. En dat is een soms ontmoedigende, maar meestal troostrijke verademing. We zijn immers niet alleen.